Pages
6
41 - Es grande la casa. kaʔnu biʔisa cahnu vihi san
42 - Él sabe que el borracho va a quemar su casa. ñadiʔika iniña ñakubi ekaʔmiña biʔiya ña tzīcan íni ña tzi ña quɨhvi san cahmi ña vihi ña borracho él casa-él
43 - ¿Es dulce la miel? vīdin ntu ntúdin bidi ndyu ndyo~di~ dulce QM miel
44 - Él va a beber el agua. ña ¢ika koʔñandyute ña tzīcán coho ñá ntute
45 - Lo echó ella (hablando de un líquido) (coffe) above "kafe" eʔe tiña kiʔika (kafe) ētɨ ña quíhi can cafee ella below "ña"
46 - el río grande ndyute kaʔanu ntute cahnu
47 - quince redes grandes xéhun xūnu nahnu še~u šu~ʔunu naʔanu nǰube hamaca
48 - Llevó el hermano de ella muchas piedras grandes. ta~ʔa~ tanu ¢i.ka oʔodona š.unaʔano tahan tanú tzīcan ódoñā xu nahnu hermano llevo-él piedras grandes
49 - ¿Puede escribir este muchacho chico? kubi ñu kaʔuna luʔu ndi ndyu cāvi ntu cahu na lúhutī san
50 - ¿Cuándo va a bañarse tu hermano? ama ndyu kuʔu¢i eenyo nio amá ntu cutzi ení o
7
51. No se está bañando el niño. ña caitzi na lúhuti ka i¢i na luʔundi
52. tres difuntos chicos úni ntɨ́xɨ cuetzī uu ni ndyɨšɨ kweʔ¢i
53. ¿ Cómo va a morir el zancudo? ¿Nté ntu co cuví scueñu? de ñu koku bi skweyu zancudo under "skweyu"
54. ¿A quién mató ella? ¿Xoó ntu éhni tún? šoʔo ndueʔe ñito
55. El muchacho pegó en la nariz a su hermana. Na lúhnti sán ne, xéhe na ditzin táhan na pego él nariz hermana de el na luʔundi sɨne šeʔe nabi¢i taʔanu
56. Ayer el homre quemó el pueblo. Icu ne, ēhmi ná tzican ñuú na. iʔi kunee eʔe mina¢ika ñuna
57. Amarraron ellos los pies de él en frente de la carcel. ña¢ika ñakiniʔiña dɨʔɨña ¢ika šiʔi byuʔutu kaa Ña tzīcán ne, quihní ña dɨ́hɨn ñā xihi vi útun cān. pies? above "dɨ́hɨn" frente casa below "xihi vi"
58. El estaba sentado al pie del árbol. ña¢ika ña tyu'biya nydaʔa uʔu tu~u~ ka Ña tzīcán ne, tuví ña nú dɨɨ̄hɨn útun cān
59. El va a venir cantando. ña ¢ikaña kišaʔataña Ña tzīcán ne, quicáta ña.
60. Voy y vengo. (Doy una vuelta) kɨ~une ndiʔi š.o Quɨhɨn ú, ne ntihix(i) ú ndiʔš(i)-u small less than sign written below š
8
61. enfermedad cuíhī kwiʔi
62. sangre nɨ́ñɨ̄ nɨ~yɨ~
63. pus ntacua ndaʔakʷa
64. sarampión serembiu sarambiu ndɨʔɨyu = grano
65. olor kaškonu caxconūu
66. cera xúmē šume
67. día ntuvī ndyubi
68. semana vite biʔite
69. nombre dɨvī dɨbio
70. No hay cacao. ña túvi dɨ̄hua ña tubi dɨʔɨba
71. El hombre que vino aquí ayer es mi tío. ñakiši ikuna diʔi to koya Ña quihxi icu nē, ditó co ña
72. Ese hombre empieza a reir con sus compañeros. ña ¢ika eni ndyuʔuya kašku ndeyani kompañeruya Ña tzīcán ne, enǐntuhu ñā caxcuntée ña ni compāñeru ña. ta~ʔa~ compañero or ♂ sister or ♀ sib of either sex "ta~ʔa~" is written above "kompañeruya"
73. ¿ Dónde va a ir compañero de ellos? mindyu kompañeruya ngwinsa kɨ~ʔɨ~ ¿Mími nti ntu quɨ̄gɨn compañeru ñá ncuīí san.
74. Pocos hombres ricos van a cargar lodo. ñatyuʔtya ñakwiʔika kaidoʔon̄a ndoʔošo "kaidoʔon̄a" is corrected from "kaidaya" Ña tɨ́tɨn ña cuica caido ña ntóhxō. V-S O
75. la jícara chica eʔeši~ luʔundi ehxin lúhntī
9
76. El santo está adentro de la iglesia. sandyu sa tubiya ini uʔuku ka santú ne, tuví ña ini ucún cān.
77. Los homres lo van a cargar en sus hombros. (hablando de un santo) ñatisa~hndekaidoña taduʔukoña (ya) adult Ña tīí san ne, caido ña ña ta dúcun ña.
78. nueve palos largos u~u~ utu naʔni ɨ́ɨn ūtun nani
79. ocho cerros largos una šuku naʔni únā xucu nani
80. cuatrocientas personas kɨmi syindyu ñaʔa quɨ́mī cientu ñána
81. Mucha gente hicieron petates. ña te da dii ñaʔa debaʔaya šubi Ña te da dīi ñáha de váha ña xuvi neg caus? made? ellos petates
82. Ella no cosió la tela con una aguja. ta nu ¢iʔika ne deba nuʔu to~ šɨ́ʔɨki doo Tánu tzīcán nw, ñá ni dē vánuu tún xɨquɨ doo.
83. Vende ella tela fina. kadiʔiko tanu¢iʔi ka doo baʔa cadico tanú tzican dóo váha.
84. No va a correro mucho su sobrina. ña kweʔe¢i kuʔunu ta nua kweʔe¢indo Neg va correr Ña cuèhe tzi cunu tánu a cuétzi ntō.
85. La mujer dió dinero a su nuera. ña dɨʔɨ́ sa ne šeʔeña dɨu~ enuña Ña dɨ̄hɨ́ san ne, xéhe ñā diuhan énu ñā.
10
86. Va la hermana de ella a su casa. (de ella) ella above "tanu" nuʔu ta~ʔa~ tanu ¢iʔika nubiʔi tu~u~ ka núhu tāhan tanú tzican nú vihi tún can herm. ella? dem a casa
87. Su hijo de ella no va a esperar iʔiša tanu ¢iʔika ñaku ndeʔe tyu ihxá tanú tzīcán ne, n̄á cuntē tu
88. El hombre no esperó la fiesta. ña tiʔisa ne yani ka ndeʔe tyu ya biʔiko n̄a t̄í san ne, ñá nī cántētu ñe vico biʔiko
89. Su mujer está soplando la lumbre. esposa ñaduʔuña ne katyubi ñañuʔuña mujer ñadɨʔɨ́sa ne katyubi yañuʔuña ña dɨnɨ̄ ñá ne, catɨví ña ñuhu ña
90. Es redondo el comal. ka leʔe šiyo ya calehe xio ña
91. Comió el ratón el maíz allí. eʔe ši štɨya sanuni sa diʔi ka ehxí xtɨ́ñɨ san nuní san dican
92. Va a cubrir el tejón ese hoyo. šɨsɨ ika ku notyu ni yabi dabi noo tyu ini šabí crossed out šɨ́sɨ in yabi dávī nuu xɨxɨ́ san S ini avi O
93. Lo agarró el perro temprano. ? tɨ~ña tina teba¢i tɨ̄ɨn ña tína teváa tzi V? is this object? perro temp?
94. El jaló la caja con un mecate. dita nuña šoʔo saa eʔeto mecate caja dítā nuu ña xoho san étun V S caja
95. Fue él allí. kwe~ʔe~ña diʔika cuéhen ña dīcan allí ¢ican? crossed out