Search for "'ndaʔbi 'saa 'kwe (i)'čiʔitɨ 'biki" "'ndaʔwi 'θaa '¢iʔi tabi¢iʔa" "'saa 'ndaʔbi 'čiʔi ta 'biki~" "'ndaʔu 'tɨdaxa~ 'niʔitɨ 'bihna~" "'ndaʔbi 'saa 'siʔitɨ" "ndaʔu tɨdaa ni 'šiʔitɨ 'bitna" "'ndaʔu 'laa(ga) 'šiʔiti 'biti~" "'ndaʔbi ta 'saa 'ndu¢a 'ndiʔa 'biči" "naʔbi saʔba 'ñiti 'ita" "'tisaa' 'ndaʔbižu ni 'xiʔiti 'bita~" "ndaʔu tɨsaa ni xiʔitɨ" "'ndaʔbi 'tisaa ti ni 'xiʔiti" "saa 'ndaʔbiba 'xiʔi" "'ndaʔu ni 'kuu 'tidaa ni 'iʔti 'biʔna~" "'tɨsaa 'ndaʔu 'ñua ni 'xiʔitɨ 'bihna" "'ndaʔbi 'tidaaži ni 'šiʔiti 'bita~" "ní xíhí prǒó tɨ'laá vitna" "'ndaʔbi 'saa ni 'šiʔiři 'biči" "'ndaʔbi 'laa ni 'šiʔisi 'biči" "'ndaʔbi 'tidaa ya 'šiʔite 'bita~" "'trobi 'laa šiʔitɨ bebi 'ndaʔbi" "trobi laa šiʔi tyɨ́ bebi" "nda bi tida šiʔi te bita" "daa ndaʔbi šiʔite bita~" "'tida 'ndaʔbi 'šiʔite" "'ndaʔbi 'tidaa ni 'šiʔiti" "'ndaʔbi 'tidaa maay 'šiʔiti" "'ndaʔbi 'tidaa ni 'šiʔi 'biʔna" "ti nda~ 'ndai 'ši ši bita" "'ndaʔbi 'tidaa ni 'siʔitɨ 'biʔhna" "'dabi tidaa (ša~·) 'šiʔite 'bita" "'nraʔbi 'daa šiʔiti 'bita" "ndaʔbi paxaro wɨʔi čiʔi tɨkoo bityi" "ndaʔbi tidaa šiʔite bita~" "ndaʔbi kuu tidaa njukwa biʔna ni 'šiʔiti" "'ndaʔbi 'tidaa 'šiʔitɨ 'bita" "saa ndaʔbi ka ni'čiʔitɨ" "'tidaa 'ndaʔi ni 'šiʔi 'biʔna~" "'tidaa 'nday 'šiʔiši 'bita" "'laa 'ndaʔbi 'šiʔiti ku'biti" "'ndaʔbi ndi 'laa na 'šiʔiti 'biti" "njiʔi 'saa lu 'ndaʔbiga 'biči" "la 'šiʔindi 'laa" "njiʔi saa luu ndaʔbiga biči" "'ndaʔbi 'maari 'saa 'tibiti 'čiʔiri" "'ndaʔbi 'čidaa či'ñiʔtɨ 'bihna" "'ndaʔbi saa (i) 'čiʔitɨ bityi" "'ndaʔbi saa (i) 'čiʔite bityi" "'ndabi ti 'saa žu ni'hiʔi 'tibitNna" "'ndabi ti 'saa žu kwani hiʔi tibi tNna" "'laa ni šiʔiři 'biči" "'čiʔi 'saa 'ndaʔbia 'biti" "'saa 'ndaʔbi 'siʔi 'tebiʔ" "'čaa 'ndabika~ 'čiʔitɨ 'biči" "vityin chihi saa ndahvi ya" "'čiʔi 'saa 'ndaʔbi" "šiʔi saa ndaʔbi biti~" "niʔi sa luliba bi~ta~" "ndaʔbi 'saawa 'šiʔitɨ 'biti~" "'ndaʔbi 'tisaa žu'kwa~ ni 'xiʔiti biʔna" "'ndaʔu sa 'ndaʔu 'tɨdaa ni 'šiʔitɨ 'bitna" "ni šiʔi 'proo 'tɨlaa 'bitna" "'ndaʔbisi laa ni 'šiʔisi" "'šilaa 'ndaʔbi 'biči ni šiʔisi" "'ndaʔbi 'cidaa 'tini 'šiʔid.i" "a'ndaʔbi 'laaga na'siʔuři 'biti" "'ndaʔbi nga kaa tɨdaa ñiʔi 'bihna~" "'ndaʔu 'saau ni 'xiʔiti" "ři 'saa 'ndaʔiga~ ni 'čiʔiři 'biti" "'bita ni 'xiʔi 'saa" "'ndaʔbi 'saa 'čiʔi 'baʔata 'bɨkɨ" "'ndabi 'saa 'ciʔi te 'bityi~" "bina ni hiʔi ča ndaʔu saa" "čandaʔu saa ni hiʔi biʔna" "'ndaʔbi 'tisaa 'žukwa~ ni 'šiʔiti bi'tna"
Syntax-01_24-25-San_Antonio_Nduayaco
24
24I-24
106 - hilo rojo'žuʔa 'kwaʔažuʔwa 'kwaʔa
107 - Es verde la rana.'kiti 'kwii 'kii 'ndika 'laʔwa ša~a~ ♂'kiti 'kwii 'kii 'ndika 'laʔwa ya ♀
108 - Tiene miedo la ardilla.♂ 'žuʔu 'kwañu 'ša~a~♀ 'žuʔu 'kwañu ya
109 - El pobre pájaro se murió hoy.♂/♀ 'ndaʔbi 'tidaa ya 'šiʔite 'bita~
110 - Mi tía lleva el animal a la orilla del río.♂ 'didida nza'ka~ya~ 'kiti 'kwaNnuu 'žu¢a 'kwa~?Nnuu♀ ku didindi nza'ka~ya~ 'kiti Nnuu 'žu¢a 'kwa~
Syntax-02-52-Santa_Maria_Penoles_Etla_Oaxaca
13
106. hilo rojoyúhá tɨ'cuèhé.
107. Es verde la rana.cuìi lahvá
108. Tiene miedo la ardilla.yùhú cuéñu.
109. El pobre pájaro se murió hoy.ní xíhí prǒó tɨ'laá vitna. bndaʔu en gente
110. Mi tía lleva el animal a la orilla del río.didií cǎndecaxi quɨtɨ sàhán yuhu yǔte.
111. su cola de él (hablando de un animal)lúhmádɨ
112. El marido de ella va a matar el venado mañana.yɨɨxi quɨ'hɨ'n dé cahnidé idú tneé.
113. Están filosas las uñas del gato.déén iñu mǐchi.
114. Es delgado el papel.yadi tùtú.
115. No está picaso el camote.ñá túú sǎtú ñahmí.
29
II-52
VS 103. 'biši 'tačia Es frío este viento.frío viento-este
VS 104. 'io 'bee 'kuči La arena pesa mucho.muy pesa arena
S Adj 105. 'io 'bay 'žusa~a~ 'kwa~a~ mucha masa amarillamuy mucho masa-esa amarillaio muchoio hay
S Adj 106. žuʔa tɨkweʔe hilo rojohilo rojo
VS 107. kwii laʔba Es verde la rana.verde rana
108. 'žuʔu kweñu Tiene miedo la ardilla.V S
El pobre pájaro se murió hoy. 109. ni šiʔi 'proo 'tɨlaa 'bitna / hoy bitnaV S Temp Asp morir pobre pájaro hoy
omit if is specific action and change saʔa to kwa~ʔa~ kwaʔa (se fue)Mi tía lleva el animal a la orilla del río. 110. didii ('ka)nde'kaši kɨtɨ sa~ʔa~ 'žuʔu 'žuteS Vs O Loc tía-mía Asp lleva-ella animal siempre orilla ríosiempre los lleva va
111. luʔmadɨ su cola (de un animal)cola animal
El marido de ella va a matar el venado mañana. 112. 'žɨɨši 'kɨ~ʔɨ~de 'kaʔnide 'idu 'tneeS Auxs Vs O Temp. marido-de-ella va-él mata-él venado mañana
Syntax-02_75-San_Pedro_Jocotipac
12
106. hilo rojoyuʔba kwaʔa
107. Es verde la rana.kwii daʔba
108. Tiene miedo la ardilla.yuʔu kwañi
109. El pobre pajaro se murió hoy.daa ndaʔbi šiʔite bita~
110. Mi tía lleva el animal a la orilla del ro.kuu didi nču neʔe ñate kwa~ʔa~ šuʔu yu¢a
111. su cola de él (hablando de un animal)θuʔmateskolate
112. El marido de ella va a matar el venado maña.šeeči kaʔniči idu yu¢amañana
113. Están filosas las uñas del gato.nčiiko či~i~ bilu / nčiko filo
114. Es delgado el papel.yadi tutu
115. No está picoso el camote.ña satu ñaʔmi
Syntax-03_33-Yucuquimi
24
106 - hilo'žoʔo 'kwaʔa
107 - Es verde la rana.'laʔba 'kwii
108 - Tiene miedo la ardilla.ta žüʔü ndi 'kwi~i~?
109 - El pobre pájaro se murió hoy.'ndaʔu 'laa(ga) 'šiʔiti 'biti~
110 - Mi tiá lleva el animal a la orilla del rió.1 - 'sisi 'niʔnu 'kitiga kwa~ʔa~na 'yu yuta2 - 'sisi xa 'niʔnu 'kitiga kwa~ʔa~na yuʔu yutařa
Syntax-04-19-Cuilapa_De_Guerrero
18
IV-19
106- hilo rojoi/ɨ kwaʔa
107 - Es verde la rana.ndɨ 'kwii la'kaʔwa
108- Tiene miedo la ardilla.'žuʔbi ardilla
109 - El pobre pájaro se murió hoy.'ndaʔbi 'tidaa ni 'šiʔiti'ndaʔbi 'tidaa maay 'šiʔiti
110 - Mi tía lleva el animal a la orilla del río.didi neʔeña kiti ma di~i~ 'žuʔča
Syntax-05_30-Santa_Maria_Apasco
25
106 - hilo rojo'žuʔa 'kwaʔa
107 - Es verde la rana.(?) 'njeʔe 'kwii 'rana
108 - Tiene miedo la ardilla.'njeʔe 'žuʔu 'kwañu
109 - El pobre pájaro se murió hoy.'ndaʔbi 'tidaaži ni 'šiʔiti 'bita~
110 - Mi tía lleva el animal a la orilla del río.'diʔida 'njaka 'kiti 'kwi 'žiʔžo 'kwaʔa~ ši 'žutsa'diʔida 'njaka 'tiio 'kwa~ʔa~ ši 'žutsa
Syntax-10_05-Apoala-v3
14
106 - hilo rojo'žuʔwa 'kwaʔa
107 - Es verde la rana.kwii ndi'ka lahuakwii ndi'ka 'laʔwa
108 - Tiene miedo la ardilla.žuʔute 'žakwi
109 - El pobre pájaro se murió hoy.ndaʔbi tidaa šiʔite bita~
110 - Mi tía lleva el animal a la orilla del río.animal demθidida neʔeya~ kiti tata 'yukwa kwa~ʔa~ 'žu¢addidida ñ
111 - su cola de élsuʔma 'kitikwa
112 - El marido de ella va a matar el venado mañana. 'seʔeya 'yukwa 'kaʔni¢a 'idu kwa~'yu¢a'šee ña 'yukwa~ 'kaʔni¢a 'idu 'kwayu¢a
113 - Están filosas las uñas del gato.'¢eʔe 'bee 'čii 'bilu'¢eʔe 'de~e~ 'čii 'bilu
114 - Es delgado el papel.'finu 'tutu
115 - No está picoso el camote.ti'satu 'ñaʔmi
Syntax-10_14-Santa_Catarina_Adequez
23
23 X-14
106 - hilo rojo'žuʔa 'kwaʔa
sapo107 - Es verde la rana.'kwii 'sapu
108 - Tiene miedo la ardilla.žuʔu 'kwa~ñu~
109 - El pobre pájaro se murió hoy.'tidaa 'ndaʔi ni 'šiʔi 'biʔna~
110 - Mi tía lleva el animal a la orilla del río.'didida ni 'ñaʔaši te 'žahʔni~ 'žu¢a
Syntax-11-02-San_Antonio_Huitepec
24
106 - hilo rojo'ilu tɨkweʔerojo
107 - Es verde la rana'kwii 'laʔbaverde
108 - tiene miedo la ardilla 'ñuʔu 'xweñumiedo ardilla
109 - El pobre pájaro se murió hoy.'ndaʔbi nga kaa tɨdaa ñiʔi 'bihna~pobre kɨ pajaro morio hoy
110 - Mi tía lleva el animal a la orilla del río.'didi· 'ndeka 'mee 'kɨtɨa~ 'ñeʔe 'žuʔu žutea~tia lleva -ella? kɨtai (fue??) orilla rio - aquel?animal
Syntax-11-04-San_Juan_Yuta
24
106 - hilo rojo'žuʔa 'tɨkweʔehilo rojo
107 - Es verde la rana.'kwii 'laʔbaxa~verde rana
108 - Tiene miedo la ardilla.'žuʔu 'kweñɨ(xa~){below xa~:} ese
109 - El pobre pájaro se murió hoy.'ndaʔu 'tɨdaxa~ 'niʔitɨ 'bihna~pobre S V hoy
110 - Mi tía lleva el animal a la orilla del río.'didi 'neʔi 'kɨtɨxa~ 'žaʔhni~ 'žuʔu 'žuteS V-i O Loc'didi 'neʔi 'kɨtɨxa~ 'žuʔu 'žute
Syntax-01_03-San_Juan_Teita-ra
14
106 - hilo rojo'šuʔba 'kweʔe
107 - Es verde la rana.'kwenda 'kwii (sapu)
108 - Tiene miedo la ardilla.'šuʔu 'kweñi
109 - El pobre pájaro se murió hoy.'ndaʔu ni 'kuu 'tidaa ni 'iʔti 'biʔna~
110 - Mi tía lleva el animal a la orilla del río.'diida 'kwaʔña i~i~'kiti 'šaʔni~ žu 'žuteVb animal O mouth river
Syntax-01_07-Santiago_Nundichi-ra
21
21 I-7
106 - hilo rojo'žuʔa 'kwaʔa
107 - Es verde la rama.'sapu ñu 'kiti 'kwii 'kuti
108 - Tiene miedo la ardillati 'kwañu nu 'žuʔuti
109 - El pobre pájaro. Se murió hoy.'tisaa' 'ndaʔbižu ni 'xiʔiti 'bita~
110 - Mi tia lleva el animal a la orilla del río.'šišisa ii ndaʔña i~i~ kiti kwaʔña žužute
Syntax-01_16-Santiago_Ixtayutla-ll_kj
18
106 - hilo rojo'yuʔba kwaʔa
107 - Es verde la rana.'kwiyi 'saʔba kwii saʔba
108 - Tiene miedo la ardilla.'yuʔu 'biši
109 - El pobre pájaro se murió hoy.'ndaʔbi saa (i) 'čiʔitɨ bityi'ndaʔbi saa (i) 'čiʔite bityi
110 - Mi tía lleva el animal a la orilla del río.1) 'ta~a~ 'čaʔañi 'ikiʔña 'kɨtɨ 'ša~a~ kwa~ʔa~ña ši yutya2) 'ta~a~ 'čaʔañi 'ikiʔña 'kɨtɨ 'ša~a~ 'yayu 'yutyai kiʔiña ?ndyaa
111 - su cola de él (hablando de un animal)'suʔmatɨ
112 - El marido de ella va a matar el venado mañana. 'yɨɨke kwa'kwa(řa) isu itya~g
113 - Están filosas las uñas del gato.'ša~a~ 'saa ki 'biloša~a~ saʔatyi~i~ bilu
borrado X114 - Es fino el papel.---borrado X 115 - No está picoso el camote.---
Syntax-01_21-Santa_Catarina_Mechoacan-ra_kj
24
24 I-21
106 - hilo rojo'yuʔwa 'kwaʔa
107 - Es verde la rana.'kwii 'saʔbau~
108 - Tiene miedo la ardilla.'yuʔu 'kwañu
109 - El pobre pájaro se murió hoy.ndaʔbi 'saawa 'šiʔitɨ 'biti~čiʔitɨ bityi~
110 - Mi tía lleva el animal a la orilla del río.ne 'čiši (yu'kwa~) 'ndaʔa ña 'kɨtɨ(a~) 'kwa~ʔa~ 'yuʔu 'yuuña 'čiši (yu'kwa~) 'ndaʔa ña 'kɨtɨ(a~) 'kwa~ʔa~ 'yuʔu 'yuu
Syntax-02_04-San_Bartolome_Yucuane-vf
13
103 - Es frío este viento.'ni ndikó 'táči žaʔa
104 - La arena pesa mucho.'mbe·se· 'ñu~ti 'žaʔa --> / 'mbee 'se~e~ 'ñuti 'žaʔa
105 - mucha masa amarilla'kwese žu'xa kwa --> / 'kweʔe 'se~e~ 'žuxa 'kwa~a~
106 - hilo rojo'žuʔba 'kweʔe
107 - Es verde la rana.'kwi· 'saʔba 'žukwa~
108 - Tiene miedo la ardilla.'žuʔu 'kweñe 'žuwa~ --> / 'žuʔu 'kweñɨ žu'kwa~
109 - El pobre pájaro se murió hoy.'ndaʔbi 'tisaa 'žukwa~ ni 'šiʔiti bi'tna'ndaʔbi 'tisa 'žuwa 'ni~xi~ 'itibi'ta
110 - Mi tía lleva el animal a la orilla del río.š.iš.i ndi 'žukwa~ 'kwa~ʔa~ 'xiʔi~ ki'ti 'žuʔu 'žute'š.iš.i 'ndi 'kwaʔa 'xiʔi ki'ti 'žuʔu 'žute (rápido)
Syntax-02_05-San_Bartolome_Yucuane-vf
20
20
106 - hilo rojo'ž.uba kweʔev
107 - Es verde la rana.'kwii 'saʔba
108 - Tiene miedo la ardilla.'žuʔa 'kweñe~ žu'kwa
109 - El pobre pájaro se murió hoy.'ndabi ti 'saa žu ni'hiʔi 'tibitNna'ndabi ti 'saa žu kwani hiʔi tibi tNna
110 - Mi tía lleva el animal a la orilla del río.'šiši nda kwaʔa hiʔi 'kiti žužute šwa
Syntax-02_19-Santiago_Nuyoo-ra
26
26 II-19
106 - hilo rojo'yuʔbe 'kweʔe
107 - Es verde la rana.'kwii 'sapu
108 - Tiene miedo la ardilla.'yuʔwi 'kwañu
109 - El pobre pájaro se murió hoy.niʔi sa luliba bi~ta~morir cosa chica ese hoy
110 - Mi tía lleva el animal a la orilla del río.na sučiʔ 'kwa~ʔa~xi kitɨba~ yu 'nutebatía se fue animal orilla río esena sučiʔ 'kwa~ʔi~ kitɨba~ yu 'nuteba
Syntax-02_28-Santiago_Jamiltepecamt
23
109 - El pobre pájaro se murió hoy.'saa 'ndaʔbi 'čiʔi ta 'biki~
110 - Mi tía lleva el animal a la orilla del río.čiši kwaʔa~ kete čiʔi~ ña nja yuʔu 'yubi
111 - su cola de él'suʔma 'maate
112 - El marido de ella va a matar el venado mañana. řa ci kwii yoña ku kaʔñiřa isu tia~
113 - Están filosas las uñas del gato.ša~ ša~ 'ti~i~ 'čumi
Syntax-02_54-Ayutla-kj
12
106 - hilo rojoyuʔba kwaʔa
107 - Es verde la rana.kwii saʔba
108 - Tiene miedo la ardilla.yiʔbi ndikwe~i~
109 - El pobre pájaro se murió hoy.šiʔi saa ndaʔbi biti~
110 - Mi tía lleva el animal a la orilla del río.šišiina ka tika kwa~ʔa~ ri yuʔu ihtyami lleva animal ir-él boca río
111 - su cola de élsuʔmari
112 - El marido de ella va a matar el venado mañana. ii ñaka kaʔni isu tia~a~
113 - Están filosas las uñas del gato.ši~i~ baa či~i~ mištu~
114 - Es delgado el papel.ya šii tuhtu
115 - No está picoso el camote.šahtu ñaʔmi
Syntax-02_80-Santa_Maria_Zacatepec-ra
16
16 II-80
112 - Es frío este viento.'biči~ 'tatya
113 - La arena pesa mucho. / tierra yuti'yaʔa 'bee 'yuti yuta / arena yuti yuta
114 - mucha masa amarillayaʔa 'kwaʔa 'yuča 'kwa~a~
115 - hilo rojoyuʔba 'kwaʔa
116 - Es verde la rana.'kwii 'lekwe
117 - Tiene miedo la ardilla.ndakwi kweñuyuʔbi --> me espanté
118 - El pobre pájaro se murió hoy.'čiʔi 'saa 'ndaʔbia 'biti
Syntax-03_07-San_Mateo_Penasco-ra
22
105. Mucha masa amarilla'kwaʔa 'ši~i~ 'ñuxa~ 'kwa~a~
106. Hilo rojo'žuʔba 'kwaʔa
107. Es verde el sapu'kwiši~ sapu
108. Tiene miedo la ardilla.'žuʔu 'kuañi
109. El pobre pájaro se muerió hoy'bita ni 'xiʔi 'saa
Syntax-03_13-Santiago_Jamiltepec-ll
12
106. hilo rojo'yuʔba 'kwaʔa
107. Es verde la rana.'saʔba kwiite = tɨvb + subjSee other quest - both alternants are goodusa clas. de animal
108. Tiene miedo la ardilla.'kwañu 'yuʔbiteS V S
109. El pobre pájaro se murió hoy.'ndabi 'saa 'ciʔi te 'bityi~S V -S
110. Mi tía lleva el animal a la orilla del río.bači viene'čiši 'kwa~ʔa~ kɨtɨ bašiñya yuyutyatía. ?ndya "to" or ña? w/out čiši, could read as "many animals come to edge of river"
Audrey - Jam. mar: čiši kwa~ʔa~ña čiʔikɨtɨ ndya yu yutyaalways takes "with" con
111. su cola de él (hablando de un animal)'suʔma řa ma (?)
mejor suʔmatɨ112. El marido de ella va a matar el venado mañana.'yɨɨ 'ñawa~ 'tya~a~ 'kwa sa 'kičiřa 'isumañana ASP CAUS come = va a mandar
113. Están filosas las uñas del gato.'ša~a~ 'ča~řa 'ti~i~ 'čumiš~a~ kamás
114. Es delgado el papel.'baʔa 'ša~a~ 'tutu
115. No está picoso el camote.ñaʔaři'ñaačatu 'ñaʔmi